Chiến tranh Biên giới (1979 -1989) đã ở lại phía sau ba mươi năm. Với tôi sau hơn ba mươi năm xuất ngũ, mỗi lần xem bắn pháo hoa, khi tiếng đầu nòng vang lên, những chùm pháo hoa bắt đầu bung sắc rực rỡ thì nước mắt tôi bắt đầu trào ra. Như phản xạ tự nhiên, không kìm được, mặc dù tôi luôn tự nhủ phải kìm lòng. Khoảnh khắc linh thiêng của đất trời và của lòng người những kí ức sâu đậm nhất trở lại. Những ai phải trải qua những trận đánh ác liệt thì mới thấy cảm xúc của con người được đẩy lên tột cùng. Ám ảnh trận chiến của người lính không biết đến khi nào sẽ hết.
Biên giới Vị Xuyên, những ngày lễ tết hai bên ngừng bắn. Đêm ba mươi, trời biên cương đen đặc, im lặng như vực sâu. Những người lính tụ tập tại hầm chỉ huy. Mỗi người theo đuổi ý nghĩ riêng của mình. Thỉnh thoảng, vài câu trong bài “Xuân này con vắng nhà” bật lên. Da diết. Không ai dám nhìn vào nhau dù bóng tối đã che đi tất cả. Bất ngờ một loạt AK vang lên. Liền sau đó, một vạch đạn lửa dài như sợi dây níu từ mặt đất lên bầu trời. Giờ “G”! Thời khắc giao thừa đã đến. Tức thì, “một trận chiến” bắt đầu. Trận chiến của kìm nén nay bung ra. Kìm nén của bao ngày phải căng mình chịu đựng gian khổ, hy sinh. Kìm nén vì nỗi nhớ nhà, nhớ người thân. Kìm nén kéo căng cò súng. Tiếng nổ triền miên từ trận địa này sang trận địa khác. Tiếng nổ nút chặt từng căn hầm, từng hang đá. Bầu trời của hai vùng đất bùng sáng vì những đường đạn lửa đan kín còn dầy hơn mắt lưới. Tất cả các đường đạn đều xổ lên trời.
Khi tiếng súng tạm lắng, tôi thẫn thờ đi về hầm mình. Qua hầm nào cũng thấy, những người lính nằm co quắp ở góc hầm, tựa vào công sự, khóc như trẻ con. Nhớ gia đình.
Sang tết thứ hai. Lệnh khá nghiêm, không được gây bất kì tiếng nổ nào. Nhưng thỉnh thoảng vẫn có một vài tiếng nổ thất thần bật lên. Tết ấy, chúng tôi làm nhiệm vụ tại tổ phục chống đánh luồn sâu tại khe núi hẹp. Thế nào là im lặng như vực sâu tôi được thực tế. Cơ thể như bị rơi tự do không có cách gì đỡ được. Chống chếnh như say. Có lẽ những lý do vậy mà vẫn nhớ nhà da diết nhưng nước mắt người lính làm chủ được không để trào ra. Vẫn như mọi ngày, chủ đạo là thịt rim đóng túi sẵn (bảo quản ba tháng), thịt hộp … những thứ bây giờ gọi là đồ ăn sẵn, tết có thêm bánh chưng hậu cần chuyển lên. Năm ấy vì ở tổ phục, nơi có thể tự nấu ăn nên được cấp một bữa tất niên thịt lợn tươi. Chỉ thèm rau xanh. Có câu chuyện, một anh người dân tộc Thái ở hầm khác ôm bó “rau” đi qua. Hỏi rau gì? Rau cải rừng. Chắc anh ấy người dân tộc nên biết các loại rau rừng. Chúng tôi xin một nửa. Ăn ngon. Hôm sau anh ấy xuống hỏi, không đứa nào bị gì à. ?. Tôi thấy ở rừng thì hái mang về nhìn cho đỡ thèm chứ biết là cây gì đâu, không dám ăn.
Một chiến sĩ xuống cứ mang lên cành hoa mận. Hoa mận trắng muốt lần đầu tiên tôi thấy. Mải mê ngắm, mải mê vẽ lại. Bỗng mình bị xô ngã. Ba thằng lính lồm cồm bò dậy. Thì ra, một đàn chim rừng bay xẹt qua, lính ta mải suy tư nhầm là tiếng rít của đạn pháo vội nằm tránh. Tết bình yên nhưng trong tâm thức của người lính vẫn còn phản xạ cảnh giác. Phản xạ tránh pháo của người lính chiến cũng là thứ ám ảnh tôi.
Tết thứ ba, may mắn được ở dưới cứ, được ăn tết cùng bà con dân tộc huyện Quản Bạ. Đi chơi chợ, nghe hát then, xem ném còn, dự bữa cơm tết với đồng bào dân tộc, được dậy làm bùa yêu (chưa lần nào thành công do công lực quá kém), có đứa đi chơi chợ rồi thử bắt vợ nhưng phải người có chồng…Đến giờ tôi tự trách mình, sao không tìm hiểu sâu hơn về phong tục tập quán của đồng bào dân tộc mình sẽ viết cái gì đó tri ân những con người và vùng đất mình đã qua. Tại tuổi còn trẻ, lại là người lính nên cuộc sống tập thể cứ cuốn theo.
Tết đến, tôi nhớ phong tục của người Dao. Bữa cơm có khách mời, trong bàn ăn toàn người già nhưng bao giờ cũng xếp thêm mấy đứa trẻ nhỏ. Khi ăn, người lớn gắp thức ngon nhất dành cho đứa trẻ. Xong bữa, đứa trẻ lần lượt đi đến từng người, khoanh tay lễ phép nói, xin phép cháu ăn xong. Một phong tục đẹp, văn minh. Tôi nhớ, có món ăn mà ông chủ nhà nói vui là “thịt bà mèo”, ăn sần sật như rau câu. Bây giờ không còn. Lẽ ra đây phải là món đặc sản của vùng núi đá Hà Giang. Sau này lên Quản Bạ, tìm hiểu mới biết đó là làm từ củ khoai nưa. Khoai nưa giống cây ráy, chỉ mọc ở rừng rậm.
Với người lớn, tết đến là nhớ lại thưở xưa. Với người lính trải qua chiến trận, tết đến nhớ nhất những đồng đội mình còn nằm đâu đó trên các triền núi, khe sâu nơi vùng biên cương Tổ quốc. Tết là kí ức.
N.Q.H
