Làm sao cứu vãn thứ giáo dục phi chuẩn mực này – Nhà phê bình văn học Vương Trí Nhàn

Luôn ming đòi t do nhưng li không biết làm gì vi th t do đó c. Khi được ci trói mt chút thì ch có t do hoang di là phát trin… Ngành giáo dc ta đang trong tình trng thế nào ?

 

Nói cho hình nh mt chút, nó đang lê lết trong cnh trì tr. V trin vng, thì có v bnh dng vô phương cu cha. Tc nếu không d b làm li thì vùng vy đến my cũng s không ra khi cái tình trng suy thoái hin có.
Tôi bi
ết nói vy là bi quan. Nhưng nếu biết vượt lên tình cm thông thường và có cái nhìn khách quan, cũng như s dng ti nhng thước đo hin đi khi đánh giá tình hình bàn vic ci cách, chc chúng ta không th nghĩ khác.

Mt dng “tiên thiên bt túc


Lùi l
i nhìn ngành giáo dc ca ta t hi kháng chiến chng Pháp, ri qua chng M và hu chiến gn 40 năm nay, tôi thy nó được xây dng ngoài nhng chun mc cht ch mà mi nn giáo dc phi có. Như mt cơ th, nó thuc loi tiên thiên bt túc, tc sinh ra đã không đ các b phn cn thiết, sinh ra đã bt thành nhân dng.

Ta hay có li làm ly được, tc là chưa đ điu kin, nhưng thy cn, vn c làm.
Ví d
mt trường đi hc trước tiên phi có đ b phn ging viên đm nhim vic ging dy theo nhng quy đnh quc tế. các nước gi là đang phát trin, mt trường đi hc ch được thành lp khi có mt b phn nòng ct là nhng giáo sư đã hc tp nhng Sorbone, Oxford hoc nhng trường tương t… tr v.

Đâu người ta cũng hướng ti nhng yêu cu này đ noi theo, nay chưa làm được thì mai làm. Ch có riêng ta thì không.

Trên danh nghĩa đi hc VN cũng có nhng người gi là giáo sư hay tiến sĩ đy, nhưng đó là ta phong vi nhau đ làm vic, ch thc tế thp hơn chun mc rt nhiu.
R
ng hơn câu chuyn giáo viên là chuyn cơ s vt cht và không khí hc thut ca mt trường đi hc.

Ri rng hơn câu chuyn ca  riêng ngành đi hc là chuyn ca mi cp hc.


Tính phi chu
n đang bao trùm trong mi lĩnh vc, t trường s, sách giáo khoa, cách cho đim, cách t chc thi c…, cho ti cht lượng dy và hc.
Ta hay quen mi
ng nói chúng ta rt có truyn thng v giáo dc. S thc, giáo dc VN thi trung đi còn quá non nt không đ hình thành mt h thng. Ti nn giáo dc mà người Pháp mang li thì mi tàm tm.

Nhưng ri my chc năm chiến tranh, cái s làm ly được làm theo ý chí đã thành chun mc duy nht ta, nó chi phi tt c, khiến giáo dc VN có cách tn ti, cách vn hành riêng chng ging ai. Các trường mi lp ra phi theo trường cũ, sau gii phóng thì min bc bt min nam phi theo.

Tm ví như trong khi người ta đi thì mình phi bò phi lết, vy mà vn t hào rng mình cũng đang đi ch đâu có đng yên.


S
a vt ch là vô nghĩa


Luôn luôn x
y ra tình trng trường không đáp ng đúng chun mc cũng c mà m, giáo viên chưa đ trình đ cũng cho dy, hc sinh không đ trình đ cũng cho lên lp, sinh viên ra trường không ai nhn cũng c xin thêm ch tiêu đào to.

Trước mt chúng ta là mt cơ th lúc nào cũng m yếu qut quo.
Đây đó, nó có đ
ược chn chnh ch này thì ch khác li làm ba làm by rõ hơn. Mi s sa cha chng qua ch là đp điếm gi to.

Tình trng tuyt vng thy rõ là khi mi s đã không còn thay đi được na.

Dăm by năm nay, nhn thy các trường công lp b bao ràng buc, nhiu người đã tính bàn nhau m thêm các trường dân lp.

Gia đình tôi cũng th xem sao, cho con đi hc dân lp, sau mi ng ra. Nếp làm giáo dc ta my chc năm nay nó đã thế ri, thì lúc ra tn ti vi danh nghĩa khác, người ta cũng c đường cũ mà đi.

Khi các giáo viên vn thế, người qun lý các trường cũng thế, chuyn các trường dân lp có đ bnh như trường công lp nói chung tht d hiu.
Th
ế thì còn có cách nào mà ca bây gi?

Đ cùng xác đnh mc đ nghiêm trng, và s bt lc đã tr thành chc chn, xin có mt chút liên h:

Đc báo gn đây, thy các cơ quan qun lý giao thông đ ngh mi người hiến kế đ có cách làm sao tai nn giao thông có th mi ngày mi gim.

Nhưng vn đ ch người ta phi d tính điu này t khong mười lăm hai mươi năm trước, khi s lượng các phương tin giao thông còn tm chp nhn được. Ch vi mc đ xe máy như hin nay, trên tình trng đường sá hin nay thì có tài thánh cũng không hn chế ni tai nn.


S
c ì ca người trong cuc


Khi không có nh
ng điu kin cn và đ mà bt buc phi tn ti, t bn thân cơ chế giáo dc phi có cách thích ng, lâu dn nó t n đnh trong tình trng hin thi và t nhiên là tr nên trơ lì, không th phn đu thành cái đáng ra nó phi thế, cũng tc là không th tr thành đúng như chun mc na.

Quán tính t bo v không cho phép người trong ngành thy hết bnh tt đang có trong cái môi trường người ta tn ti.

Mt điu không ai nói ra nhưng ai cũng biết, lâu nay giáo dc đã là nơi sinh sng làm ăn ca bao nhiêu con người. Nay gi th có s thay đi thì nhng người đó đi đâu làm gì bây gi?!

Không ai t cht chân mình, t làm phin mình trong công vic c.

Thành th c vi nhn thc như hin nay, thì dù nhit tình đến đâu cũng ch có th có nhng ci cách hi ht ch không th có nhng thay đi cơ bn.
Qua các trang m
ng tôi được biết mt t báo ca Pakistan cui tháng 9 – 2012, có bài nói khá đúng v giáo dc VN. Tác gi bài báo k mt giáo viên VN nói vi ông ta “H thng giáo dc ca chúng tôi đang đi xung dc”.

Và người giáo viên VN b sung “Nếu xu hướng này tiếp tc, chúng tôi s ch các quan chc ngu ngc và nhng con người xo trá“.

Vy là tình trng lê lết hin nay ai cũng biết, nhưng không có cách cu vãn.

Hai đ ngh ca Myanmar v giáo dc mà chúng ta khó nut


Khi bàn v
ci cách Myanmar, lãnh t dân ch Aung San Suu Kyi có my ý kiến v giáo dc mà tôi thy rt tâm đc.

Trước tiên bà bo, sau giai đon thuc đa và thi kỳ sng trong chuyên chế, nay  cái mà Myanmar cn là đào to nhiu th hc ngh ch không phi đào to k sư.

Đi ngũ trí thc tr, cn thì cn tht nhưng phi là th thit. Ly đâu ra đi hc t tế đ có s k sư cn thiết y? Vy phi tm xếp yêu cu đó li.

Cách chun b tích cc nht là nh nước ngoài, theo kinh nghim ca Myanmar là nh Anh.

Lâu nay sách s dy trong các trường hc Myanmar vn son theo tinh thn ca các nhà s hc Anh khi viết v Myanmar. C nn giáo dc trước sau tính là phi theo nhng chun mc quc tế.

Riêng đi hc Rangoon vn là đi hc có tiếng Đông Nam Á.

Vy mà theo Aung San Suu Kyi, thế vn chưa đ. Bà bo trong thi gian gii quân s nm quyn, gii sinh viên được đào to thành nhng con người biết vâng li và làm theo mnh lnh hơn là con người sáng to. Và bà đ ngh phi làm li nn đi hc này. Trong tình hình ca Myanmar, nước phi nh là nước Anh.

Ch có cách đó


Thoáng đ
c, chc ai cũng thy các đ ngh nói trên da trên nhng nguyên tc xa l vi giáo dc VN.

Ngay cái chuyn đng tính đi hc vi mà hãy lo đào to công nhân lành ngh, ý kiến y cũng khó nut lm. Như thế là thoái thác cái đ án “xây dng công nghip hin đi nông nghip hin đi, văn hoá giáo dc tiên tiến” sao ? Ai mà chu ni.

Đến như cái đim đi nh giáo dc nước ngoài, li càng không ai nghe được.

Ta quen thói t tin, cho rng cái gì cũng phi ly tinh thn đc lp t ch làm đu. Thế thì ai li mui mt đi nh các nước phương Tây mà ta va thèm mun được như h, va căm ghét sao h hơn mình nhiu thế?

S dĩ người Myanmar đi ti nhng đnh hướng trên đây, bi h có mt tinh thn thc s cu th.

H cho rng h phi hc hi nước ngoài nhiu thì mi có được mt nn giáo dc cn thiết.

Ta thì luôn luôn t hào rng mình có mt truyn thng  giáo dc hết sc tt đp, và ch cn có tin là s làm được hết.

Trong mi vic ta thường ch lo làm dáng. Khi đng trước mt vic mà thâm tâm thy  bt lc, lin đánh bài lp liếm, mc cao hơn na là t la di chính mình cho xong chuyn.

Nhưng tôi vn thy trong hoàn cnh ca ta, cái phương án Myanmar nói trên là phương hướng kh dĩ.

Trước mt là không nên tho lun v ci cách gì c.

B phn giáo dc hin nay đã hng hn vi nghĩa là t nó không th nghĩ ra phương hướng thay đi. Và gi s có phương hướng đúng thì nhng người trong cuc cũng không theo ni.

Ví d dù có tung ra bao nhiêu tin ca chăng na thì b phn son sách giáo khoa ta  hin nay cũng không sao làm ni mt b sách giáo khoa cn thiết.

Và giá có b sách y thì h thng giáo viên cũng không đ sc dy theo.
V
a ri có mt đ ngh là phi tr li t do cho ngành giáo dc. Nhưng kinh nghim ca tôi bên văn chương cho thy mt bài hc khác. Các nhà văn ca ta b trói quá lâu, đúng hơn là b đào to vi vàng, cũng tiên thiên bt túc y như bên giáo dc. Luôn ming đòi t do nhưng li không biết làm gì vi th t do đó c. Khi được ci trói mt chút thì ch có t do hoang di là phát trin.

T b ch nghĩa bình quân


Cũng ph
i nói thêm, s dĩ chúng ta biết không đt chun mc vn c làm, lý do là vì mun ai cũng được hưởng phúc li giáo dc. Ngay trong hoàn cnh xã hi chưa trưởng thành mi mt trong đó khâu thy rõ nht là v kinh tế,  ta cũng vn c ph cp giáo dc rng rãi đ ly tiếng và đ mi người ai cũng có th va lòng.

Nay có l đã đến lúc chúng ta phi la chn: hoc cht lượng giáo dc hoc s lượng.
T
c mt vic đau xót có th xy ra, là phi tm thi t b nguyên tc ph cp đó, lùi mt bước tiến ba bước.

Ging như trong kiếm sng, phi có người giàu trước người giàu sau,  thi gian trước mt, trong giáo dc chúng ta ch có th bo đm cho mt s nh thanh thiếu niên được hc hành cn thn, còn đa s s ch được trang b mt ít kiến thc cơ bn ri lo hc ngh, đ ra làm th, có l như thế s hp lý hơn chăng?


Còn làm nh
ư hin thi, c đ mà ph cp giáo dc là mt vic quá sc, và thc tế là s không bao gi có th có giáo dc vi nghĩa đúng đn ca nó.

VTN

(Theo blog Vương Trí Nhàn)

 

Bài viết khác

violin amazon amazon greens powder