Nghi án sửa thơ của NXB Giáo dục- Nhà thơ Trần Đăng Khoa: “Đứa nào” là chuẩn!

Đây là trường hợp của NXB Giáo dục

 

Nhà thơ Xuân Diệu trong “Công việc làm thơ” có kể chuyện nhiều lần đi nói chuyện thơ có bình một câu thơ trong bài “Tiếng hát đi đày” của Tố Hữu, ông viết “Tôi nhiều lần bình trước công chúng câu thơ Người đi quần áo chen chân” , nhưng sau về nghĩ lại và tự đặt câu hỏi sao Tố Hữu lại viết như vậy? “ quần và áo là hai vật vô hồn và chưa ai nói áo quần có chân cả , sau mới vỡ lé nguyên bản câu thơ là  “Người đi quấn áo chen chân”, câu thơ miêu tả cảnh người đông áo quấn vào áo chân chen vào chân. Và ông xác định lỗi sai ở người sắp chữ (Hồi ấy in Tipô nên có bản sắp chữ in bằng chì). Câu chuyện  các Nhà xuất bản in sai 1 từ trong các tác phẩm thơ là chuyện không mới; điều quan trọng là các nhà xuất bản sau khi nhận lỗi sai và sửa lại, đôi khi lại chuốc lấy sự phiền toái từ dư luận. Đây là trường hợp của NXB Giáo dục khi sửa lỗi in sai  một từ trong câu kết bài thơ  “Trăng ơi từ đâu đến” của Trần Đăng Khoa . Thật may là nhà thơ, tác giả đã lên tiếng.

Sự thật câu chuyện là,  trong trang 5, cuốn “Vở bài tập tiếng Việt nâng cao”- tập một – in năm 2012 của NXB Giáo dục có in bài thơ “Trăng ơi từ đâu đến” của nhà thơ Trần Đăng Khoa. Câu cuối của bài thơ: “Trăng bay như quả bóng/Đứa nào đá lên trời” khiến nhiều học sinh và phụ huynh thắc mắc, cho rằng NXB đã in sai bởi trong các bản in khác và trong trí nhớ của nhiều người về bài thơ đã trở nên quen thuộc này phải là “Trăng bay như quả bóng/Bạn nào đá lên trời”.

Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn ngắn dành cho HNMO về tính đúng-sai của câu thơ, nhà thơ Trần Đăng Khoa đã khẳng định NXB Giáo dục đã khôi phục đúng câu thơ nguyên gốc: “Trước đây nguyên bản đầu tiên của bài thơ là “Trăng bay như quả bóng/ Đứa nào đá lên trời”. Khi bài thơ được đăng báo, qua khâu biên tập đã bị chữa lại thành “Trăng bay như quả bóng/Bạn nào đá lên trời”. Sau đó, nhiều bản đã in lại như thế, cụm từ “bạn nào” được dùng suốt một thời gian dài.

Thày giáo Phạm Văn Tư, cựu giáo viên trường THPT Vĩnh Bảo lý giải rằng: sở dĩ từ này được thay thế nhiều khả năng do quan niệm giáo dục thời đó cho rằng học sinh phải dùng từ “bạn” mới là cách xưng hô chuẩn mực theo khuôn đạo đức. Tuy nhiên, thay như vậy nó làm mất tính cách hồn nhiên của con trẻ và rõ ràng cũng giảm giá trị của câu thơ.

Tác giả bài thơ thì  khẳng định: “Tôi cho rằng chữ “đứa” hay hơn chữ “bạn” bởi nó sinh động, chuẩn mực và đúng với không khí của bài thơ hơn. “Đứa” là cách gọi thân mật, suồng sã của đám trẻ con khi chơi đùa chứ không có gì là xấu. Còn cách gọi khi bị sửa lại là “bạn nào” không hợp, bởi khá khô cứng. Phải đặt trong hoàn cảnh cụ thể của bài thơ là một sân chơi bóng trẻ con thì mới thấy sự hợp lý chứ cách xưng hô không đến nỗi trang trọng như trong buổi sinh hoạt đội” – Nhà thơ Trần Đăng Khoa phân tích thêm.

Chính bởi sự khác nhau giữa hai văn bản này nên đã dẫn đến sự thắc mắc, nghi vấn của các học sinh và phụ huynh. Tác giả của bài thơ cũng đã nhiều lần có ý kiến lên các nhà xuất bản nhưng đến tận bây giờ, khi cuốn sách này được xuất bản năm 2012 thì mới được khôi phục lại nguyên trạng ban đầu.

Được biết, đây cũng không phải là trường hợp duy nhất thơ của Trần Đăng Khoa bị “chữa” lại. Nhà thơ kể đã có nhiều ý thơ bị những người biên tập thay đổi câu chữ, ngôn từ mà phần lớn là làm cho ý thơ “dở” đi.

Ví dụ trong bài thơ “Thôn xóm vào mùa”, nguyên gốc ban đầu có hai câu “Sân kho máy tuốt lúa mở miệng cười ầm ầm/Thóc mặc áo vàng óng thở hý hóp trên sân”, bị chữa thành “Thóc mặc áo vàng óng nhảy nhót mãi trên sân”. Bài “Hạt gạo làng ta”, văn bản ban đầu là “Có lời mẹ hát ngọt bùi đắng cay” bị sửa lại thành “Có lời mẹ hát ngọt bùi hôm nay”.

Một bài thơ khác là “Khi mẹ vắng nhà”, nguyên gốc nhà thơ viết: “Không mẹ ơi, con chửa ngoan đâu/Áo mẹ mưa bạc màu/Đầu mẹ nắng cháy tóc/Mẹ ngày đêm khó nhọc/Con chưa ngoan chưa ngoan ”… Nhưng sau đó bị chữa thành: “Không mẹ ơi, con đã ngoan đâu/Áo mẹ mưa bạc màu/Đầu mẹ nắng cháy tóc?Vì giặc Mỹ mẹ còn khó nhọc/Con chưa ngoan chưa ngoan”. Bài hát của nhạc sĩ Hoàng Vân sau này phổ lại vẫn là “Vì giặc Mỹ mẹ còn khó nhọc”…
“Đây là những dị bản khác nhau mà tôi buộc phải chấp nhận. Việc sửa chữa, thay đổi ở các NXB rất khó khăn bởi họ thận trọng. Do đó, nhiều câu thơ không đúng với nguyên gốc ban đầu lại đã trở nên quen thuộc, ăn sâu vào tiềm thức nhiều thế hệ người yêu thơ Trần Đăng Khoa” – Nhà thơ nói.

Việc biên tập, đặc biệt là biên tập sách giáo khoa vô cùng quan trọng, bởi theo quy định của ngành giáo dục, sách giáo khoa là pháp quy. Khi các nhà xuất bản tái bản sửa chữa cần thông báo cho các cơ sở giáo dục biết, để ngành giáo dục có cơ sở chỉ đạo giáo viên và thông tin đến phụ huynh, tránh những dư luận ồn ào không cần thiết.

NĐM tổng hợp và giới thiệu dựa theo thông tin từ  nguồn HNMO

Bài viết khác

violin amazon amazon greens powder