Rét ngọt mùa yêu: Tản văn của Lê Phương Liên

Bây giờ thiên hạ vẫn gọi rét ngọt. Chỉ có ti vi đài báo là thay bằng rét đậm, rét hại.

Rét ngọt là cái rét của hoài niệm. Đánh thức trong tôi những ngày xa. Rét ngọt cho ta sống chậm lại để thấm và nghe được cả những âm thanh vô hình, để thấu hiểu hơn giá trị của cuộc sống, của tươi non của ấm áp… Cứ lặng lẽ ngấm vào mình.

Rét ngọt làm tôi lại nhớ đến bà nội…nhớ thuở ấu thơ đầu trần chân đất.

Sáng sớm, bà đã dậy nhìn trời rồi lắc đầu:” Có buồng chuối lùn* dành tết mà cứ rét ngọt dư nài thì sao mà nhớn được .”

Tôi ngó cổ ra khỏi ổ rơm hỏi bà:” Có rét đắng không bà?” Bà không trả lời, lặng lẽ đi ra phía cổng, sau khi thả nỗi buồn vào cái nồi đất trái nhà. Tôi kéo chiếu co người ngủ tiếp.

Nhớ những ngày đông xưa dậy đi học từ sáng sớm, khi trời còn mù sương. Lạnh đến thấu tim mà chỉ có ba manh áo mỏng mặc lồng vào nhau. Cái quần vải bâu dày thêm miếng vá. Cuộc sống ngày ấy khó khăn nhưng tươi vui vô cùng. Bởi hằn sâu trong trí nhớ là những đôi mắt bạn bè, những nụ cười vô ưu trong sáng.

Năm nào cũng vậy, 25 tháng chạp vào phiên chợ Cháy. Trời đã lạnh còn lâm thâm mưa. Tôi lũn cũn chạy theo mẹ. Bà nội xót cháu càu nhàu:” Hớm, rét căm dư nài mà chị cho nó đi theo làm gì cho khổ”. Mà tôi thì chả thấy lạnh, vừa đi vừa nhảy chân sáo. Qua đền Đức Vua Bà thì dừng lại thích thú ngắm những con tò he xanh đỏ…rồi mè nheo mẹ mua cho bằng được.

Rét ngọt, trời hanh khiến trẻ con má ửng hồng, căng ra. Đôi khi nứt nẻ rát rạt.

Những đợt gió mùa tràn về lạnh đến thấu thịt. Nàng bấc vít cong ngọn tre thì vườn cam nhà đã vào sắc đỏ. Cũng là khi người dân quê tôi tất bật cho một cái tết sum vầy.Tết cho mọi người, tết cho mọi nhà. Này niêu cá bống kho gừng thơm phức, này đĩa chả rươi béo ngậy thơm lừng. Cơm gạo quê nóng hôi hổi rưới thí mắm cáy vàng xanh. Ngon tới tận bây giờ.

Cái lạnh của rét ngọt kéo người ta xích lại gần nhau hơn gắn kết hơn.

Sáng 30 tết thật náo nhiệt. Ngoài ngõ bọn trẻ con ý ới rủ nhau đi xem mổ lợn. Nhà tôi và các bác đụng chung một con. Có độc một cái bong bóng mà anh chị em tranh nhau phùng má trợn mắt để thổi. Mặt đứa nào cũng đỏ như bồ quân. Cái lạnh tan biến.

Về nhà. Mẹ bảo tôi bày cái cái nia ra giữa nhà. Gạo nếp trắng ngần ngâm từ đêm trước đã vo để ráo nước được đổ thành đống giữa nia. Riêng thịt lợn ướp muối trộn tiêu lẫn với hành củ thái lát mỏng để trong cái thau nhôm đã cũ. Đậu xanh đã đãi sạch vỏ đồ chín, vo tròn từng nắm để vào một cái giá tre. Tất cả được xếp xung quanh, đầy một nia.

Quê tôi ngày ấy không có lá dong, bánh được gói bằng lá chuối tây và khuôn lá dừa.

Những năm chiến tranh, bố tôi là bộ đội, luôn xa nhà nên các bác thường sang gói giúp. Năm nào năm chị em mỗi đứa cũng được một chiếc bánh con.

Đêm ba mươi hầu như ai cũng thức để canh bánh. Chúng tôi ngồi vòng tròn quanh nồi bánh chưng to trên quấn cái nùn rơm

tỏa khói. Ngoài đầu nhà, gió bấc vẫn ngàn ngạt thổi. Rét ngọt như có thể ăn được. Ừ mà vẫn đang ăn đó thôi. Ăn vã rét ngọt nuốt bằng mũi và nhả bã khói bằng miệng.

*

Đã mấy chục năm xa quê, cảnh và người đều thay đổi. Riêng rét ngọt không hề già đi hay trẻ lại. Mãi vẫn về đúng hẹn chờ xuân.

Sớm nay ra chợ Máy Đá gần nhà ngắm những quả bưởi chín vàng. Những cam quýt chín đỏ, cà rốt tươi vàng. Em bán hàng mời nếm thử quả táo Bằng La tươi giòn, ngọt sắc.Thật thích.

Vị ngọt ướp trong cái giá lạnh của đất trời khiến rau màu vụ đông xanh tươi hơn mơn mởn hơn.Trời lạnh cho bắp cải, xà lách cuộn chặt. Những củ hành mập mạp, trắng muốt, quả cà chua đỏ mọng như má gái dậy thì…

Tất cả như một bức tranh được vẽ lên từ bàn tay của người họa sĩ đa tài.

Rét thấm vào không khí, tràn qua khe cửa len vào nhà chui vào giường nệm. Nói rét ngọt là thiên sứ của lứa đôi cũng không ngoa. Nó khiến vòng ôm chặt hơn, bờ môi ấm hơn. Tình yêu thi vị hơn…

Rét ngọt là đặc sản của tháng chạp miền Bắc. Rét đậm khô, không vội vã ồn ào, gọi về bao hoài niệm xa xưa. Nó đã ngấm thật sâu vào tâm tưởng tôi, mỗi độ đông về.

12.1.22

Cỏ may

(Những ngày cuối năm rét ngọt)

* Chuối tiêu