Suốt ba tháng mùa xuân mưa dầm giá rét. Làng quê như chìm vào một khoảng không vô cùng yên tĩnh, tiếng chuông chùa ngân xa quyện vào chiều mờ sương khói, hương bưởi, hương xoan ngào ngạt bay xa, đằm thắm, mộng mơ giữa khoảng bao la ngất ngát của đất, của trời.
Nhớ lại những năm tháng tuổi thơ. Tối học bài xong được chui vào cái ổ rơm ôm mẹ, suýt xoa vì rét, kéo mảnh chăn chiên, đắp thêm cái chiếu, hơi ấm của mẹ truyền sang che chở cuộc đời tôi đi suốt chặng đường dài…
Hết mùa xuân. Tháng ba, nắng mới dát vàng như dải lụa choàng lên vai thiếu nữ tuổi trăng tròn. Cái nắng đầu mùa bừng lên sau trận mưa rào đầu hạ, làng quê như được thay da đổi thịt. Gặp mưa, lúa đang thì con gái lên xanh mơn mởn: “ Lúa chiêm lấp ló đầu bờ/Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên”. Những đàn cò bay từ lũy tre làng lượn vòng nhịp nhàng như nốt nhạc trên cánh đồng lúa xanh bát ngát. Lũ trẻ chúng tôi đi chăn trâu tìm những ruộng lúa làm đòng sớm, lom khom bóc trộm, ăn no, đòng đòng lúa non thơm ngọn lịm. Có những lần gặp mấy bác đi thăm đồng bắt được, cả bọn bỏ trâu chạy toán loạn, rồi lăn ra cười thích thú.
Tháng ba, những con ễnh ương ngoài ruộng phình bụng sau mưa, hai mắt tròn xoe, cất lên những tiếng âm vang, da diết như bản nhạc không lời, loang xa theo gió vọng vào chiều quê yên ả, trong lành. Những con ếch ngủ dài qua đông thức dậy kêu om oam… tiếng ếch gọi nhau ra khỏi hang gọi bạn tình, đón mùa giao hoan sinh nở, vừa âm vang rành rọt, nghe ấm áp, bâng khuâng, rất gần và xa vắng.
Sau trận mưa rào. Cả làng đốt đuốc ra đồng soi ếch, ánh lửa chập chờn lấp loáng trong đêm, những con ếch dại khờ bị bắt còn dương đôi mắt nhìn thật tội nghiệp. Hôm sau nhà nào cũng có bữa ếch xáo chuối với lá lốt, tía tô thơm lừng.
Bố tôi không biết uống rượu, nhưng hôm nay ông bảo: “Cả năm mong ngóng mãi trận mưa rào đầu mùa, được bữa ếch om chuối ngon tuyệt, con đi mua cho bố hào rượu”. Tôi cầm cái nậm ngày xưa ông nội để lại, vừa đi, vừa chạy tung tăng vui lắm! Bây giờ nhớ lại, nuối tiếc ngày ấy đã quá xa xôi… mà tưởng như ông vẫn còn ngồi nhấm nháp cái sự đời nghèo khổ mà thấm đẫm tình người!
Làng tôi, có ông lão Vọng quanh năm sống bằng nghề câu ếch và cá quả. Qua mùa xuân mưa phùn giá rét. Tháng ba nắng ấm dần lên là ông bắt tay vào vụ, đi câu các ao trong làng, làng nhiều ao lắm, gần như nhà nào cũng có ao thả cá, thả bèo nuôi lợn.Cái giỏ đeo bên hông cũ kĩ ánh lên màu vàng xậm, một cái cần câu dài, và cuộn cước tròn như cái bánh xe, với món mồi rất đặc trưng dấu nghề, lão tung cuộn cước mềm một vòng đi rất xa, rử rử những con ếch đang ngồi thả hồn núp dưới bông hoa lục bình màu tím.
Có lần, mấy đứa nép vào lùm cây cười rúc rích, bị lão mắng toáng, đúng lúc lão chăm chú nín thở nhìn chú ếch bị thôi miên với cái mồi đặc trưng, thấy động, chú ếch hoảng hồn chuồn mất. Lão trừng mắt: “Cái lũ quỷ xứ kia om xòm lên thì còn câu với kẹo cái gì, khôn hồn cút xéo!” Thế là cả bọn ào ào vừa chạy, vừa ôm bụng mà cười.
Trời đã xế chiều. Tôi vừa chăn trâu về, gặp lão ngồi dưới gốc gạo, hoa gạo rụng đầy dưới gốc cây bên sân đình. Lão tháo giỏ lẩm bẩm một mình, hôm nay ra ngõ gặp “giai” được nhiều quá, tôi chào: Ông ơi! hôm nay có được nhiều không? cho cháu xem với, những chú ếch mắt mở thao láo, phập phồng như van xin tha tội chết, thật đáng thương.
Hoàng hôn buông xuống, vương lại những sợi nắng rớt vàng trên ngọn tre đung đưa theo gió. Mấy cô thiếu nữ áo bà ba màu tím hoa sim, xõa mái tóc dài óng ả còn thơm hương bồ kết, hương bưởi, hương chanh ra giếng làng gánh nước, hai thùng nước sóng sánh trên vai thướt tha duyên dáng, đằm thắm như bông hoa đồng nội quê mình, làm các trai làng say nghiêng ngả!
Giờ đây đất nước phát triển, hội nhập với nền kinh tế toàn cầu. Hiện đại hóa nông thôn, quê hương cũng thay đổi rất nhiều, con người vươn lên làm giàu đó là điều tất yếu. Không còn những ngôi nhà lợp rạ ngày xưa, thay vào những con đường đất lầy lội là đường bê tông lượn vòng từ đầu làng cuối xóm, những ngôi nhà ngói, nhà mái bằng được mọc lên. Người quê sẵn sàng phá đi những lũy tre làng không thương tiếc, vẫn biết rằng cây tre như người bạn gắn bó bao đời. Họ cũng sẵn sàng lấp hết các ao hồ hai bên đường để xây dựng hàng quán bán hàng…
Mỗi lần về quê tôi cứ thẫn thờ ngẩn ngơ như người mất hồn, tình người cũng không còn ấm áp như xưa.
Làng quê Việt Nam hôm nay đang mất dần đi những nét văn hóa xưa. Không còn nghe tiếng ếch om oam… không còn nghe tiếng chim ríu rít, tiếng cuốc gọi vào hè, tiếng ve sầu rả ríc…Và tình cảm làng quê cũng vơi đi nét đằm thắm tình người, bởi họ cũng đang cuốn vào cơ chế thị trường.
Hôm nay giữa đô thị ồn ào hối hả. Viết lại những dòng này mà nước mắt rưng rưng. Một miền kí ức quê hương gọi về như một bức tranh quê huyền diệu đã xa vời. Bao kỉ niệm tuổi thơ mãi trôi vào dĩ vãng, thương nhớ quê hương đến nao lòng!
Thời gian cứ lặng lẽ trôi như bóng câu qua cửa sổ. Trong dòng đời không bao giờ ngừng chảy kia. Vẫn còn đọng lại một miền kí ức quê hương theo ta đi suốt những năm tháng cuộc đời…
Tháng 3/2019
N.T.T.N
