Với tư thế một Tráng khúc lịch sử có tầm vóc, cuốn sách “Trường ca Hải Phòng” (Nhà xuất bản Hội Nhà Văn – 2023) của Nguyễn Hữu Quang là một ấn phẩm văn học đầy ý nghĩa, trước hết thể hiện trách nhiệm công dân của người cầm bút, niềm tự hào của tác giả về thành phố Cảng quê hương.
Nội dung trường ca được viết theo tuyến tính dọc chiều dài lịch sử hình thành và phát triển thành phố Hải Phòng từ xa xưa cho đến ngày nay. Nguyễn Hữu Quang đã rất tâm huyết và dụng công, tạo nên một trường ca 9 chương liền mạch, mạnh mẽ trong mạch thơ, chất thơ và bước đầu hình thành lên rõ nét một không khí sử thi tuôn chảy, sôi động, tràn ngập niềm tự hào về quê hương. Bạn đọc dễ dàng nhận ra điều đó khi đến với ngay chương mở đầu của trường ca mang tên “Mở đất”. Một bối cảnh thuở hồng hoang của trang An Biên thật hùng, thật đẹp:
“Trai đi biển gái thời trồng hái
Những lời ca rộng trải mênh mông
Phù sa bồi đắp cửa sông
Lấn từng tấc đất bao công lập làng”.
Bên bờ sóng biển Đông, người dân đoàn kết, dựng làng vươn ra biển, ngay nơi bùn lầy đã mở bến khôi nguyên, dũng cảm lấy sức người đọ với thiên nhiên, quai đê lấn bãi làm nên miền đất cổ Dương Tuyền của bờ cõi Văn Lang ngàn xưa dựng nước:
“Như đàn kiến chuyên cần sớm tối
Dựng lại làng mở lối bình minh
Sức người bện chặt tài tình
Quai đê lấn biển khai sinh cội nguồn”
Nguyễn Hữu Quang đã đưa được vào chương đầu “Trường ca Hải Phòng” nhiều câu thơ gắn liền với tên đất, tên núi,.. quen thuộc của Hải Phòng. Đó là những địa danh thân thương và chan chứa tự hào:
“Từ Kiến An, Thủy Nguyên xuống núi
Những cánh đồng tiếp nối sinh sôi
Tràng Kênh, Phù Liễn, Núi Voi
Từ hang đá đã cho đời đơm hoa…”.
Quê hương tươi đẹp như vậy, nhưng từ bao đời, quân giặc xâm lăng đâu có để chúng ta yên. Lần lượt các chương đã kể lại những trang sử hào hùng của dân tộc đã gắn liền với những trận đại thắng trên sông Bạch Đằng, những năm tháng Hải Phòng cùng cả nước đánh đuổi thực dân Pháp, giải phóng quê hương, tiến vào thời kỳ khôi phục kinh tế và xây dựng xã hội mới tươi đẹp. Một khí thế mới được tự giác hình thành:
“Mọi người làm ngày, làm đêm
Làm cho mình, làm cho đất nước
Gian nan chẳng quản, khó khăn chẳng lùi
Hải Phòng hồi sinh từng giờ từng phút!…”.
Câu thơ của tác giả cũng như đang háo hức cùng khí thế mới ấy. Anh sử dụng chủ yếu bằng lối thơ trần thuật để đưa bạn đọc cùng hòa mình với một thời gian lao, kiên cường đánh Mỹ, cứu nước. Bên cạnh những dòng hân hoan viết về chiến thắng, ngòi bút trung thực của tác giả không thể không chùng lại, khi nói về những mất mát đau thương. Như nghe được cả khúc khải hoàn mừng non sông liền một dải.
Hải Phòng ngay sau khi tiếp quản nhanh chóng trở lại khí thế thi đua, hăng say lao động sản xuất khắc phục hậu quả chiến tranh để phát triển thành phố trong công cuộc đổi mới và hội nhập .Tác giả đã dành những dòng thơ vừa trân trọng vừa cụ thể để nói về các vật phẩm, các giá trị đặc sản truyền thống, những tiềm năng, thế mạnh của Hải Phòng.
Đọc trường ca này, mỗi chúng ta càng thấy yêu mến và tự hào hơn về Hải Phòng, tin tưởng hơn vào sự trưởng thành mạnh mẽ và vững bền, sự phát triển tươi sáng của quê hương. Nguyễn Hữu Quang đã nỗ lực tạo dựng được nhiều câu thơ, đoạn thơ khỏe khoắn, hào hùng. Ở những câu tâm huyết và hàm súc nhất, nhiều khi cũng đã kịp dội vang lên một không khí sử thi sôi động. Đúng như nhận xét của nhà thơ Bằng Việt, đọc hết “Trường ca Hải Phòng” của Nguyễn Hữu Quang, chúng ta có thể còn mong muốn cầu toàn hơn đôi điều về dung lượng, về câu chữ cùng các chi tiết…, để nó thực sự mang tầm khái quát cao, có sức vang vọng sâu xa hơn.
