Một hồn thơ thấm đẫm tinh thần yêu nước…
Nguyên Hồng là nhà văn lớn ông đã được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật đợt I (1996). Đánh giá về thành quả lao động nghệ thuật của ông Từ điển Văn học, Tập II, Nxb Khoa học Xã hội, 1984, tr.44 viết: “Với gần năm chục năm lao động nghệ thuật bền bỉ, dẻo dai, Nguyên Hồng có một vị trí quan trọng trong văn học Việt Nam hiện đại. Ông xứng đáng được coi là nhà văn chân chính của “những người khốn khổ”. Một tình cảm nhân đạo thiết tha đối với quần chúng lao động nghèo thấm đượm trong toàn bộ sáng tác của nhà văn. Là cây bút hiện thực phê phán đã bước đầu vươn tới lý tưởng cách mạng, ông đã đem đến cho trào lưu văn học này những yếu tối mới mẻ, tích cực.”
Sự thật, ông đã để lại khối lượng sáng tác đồ sộ: Bỉ vỏ (tiểu thuyết, 1938) ; Bảy Hựu (truyện ngắn, 1941); Những ngày thơ ấu (truyện ngắn, 1941) ; Qua những màn tối (truyện, 1942) ; Cuộc sống (tiểu thuyết, 1942) ; Quán nải (tiểu thuyết, 1943) ; Đàn chim non (tiểu thuyết, 1943) ; Hơi thở tàn (tiểu thuyết, 1943) ; Hai dòng sữa (truyện ngắn, 1943); Vực thẳm (truyện vừa, 1944); Miếng bánh (truyện ngắn, 1945); Ngọn lửa (truyện vừa, 1945) ; Địa ngục và lò lửa (truyện ngắn, 1946-1961) ; Đất nước yêu dấu (ký, 1949) ; Đêm giải phóng (truyện vừa, 1951) ; Giữ thóc (truyện vừa, 1955); Giọt máu (truyện ngắn, 1956) ; Sóng gầm (tiểu thyết); Sức sống của ngòi bút (tạp văn, 1963) ; Bước đường viết văn của tôi (hồi ký, 1971); Cháu gái người mãi võ họ Hoa (truyện thiếu nhi, 1972) ; Thời kỳ đen tối (tiểu thuyết, 1973) ;Một tuổi thơ văn (hồi ký, 1973) ; Sông núi quê hương (Thơ – Nxb Lao động-1973);Khi đứa con ra đời (tiểu thuyết, 1976) ;Những nhân vật ấy đã sống với tôi (hồi ký, 1978) ; Thù nhà nợ nước (tập I, trong bộ tiểu thuyết Núi rừng Yên Thế, 1981); Núi rừng Yên Thế (tiểu thuyết, tập II, 1993); Tuyển tập Nguyên Hồng (3 tập, Tập I: 1983, Tập II: 1984, Tập III: 1985).
Trong khổng lồ những tác phẩm văn xuôi có một tập thơ mang tên Trời xanh (thơ, 1960). Đây là tập thơ đánh dấu bước ngoặt trong sự nghiệp sáng tác của nhà văn, trong đó bài thơ Cửu Long Giang ta ơi là một bài thơ hay. Nhà thơ Xuân Diệu đã từng đánh giá chỉ với một Cửu Long Giang ta ơi, Nguyên Hồng cũng đủ xứng đáng là một nhà văn có tên trong nền thơ Việt Nam hiện đại với một hồn thơ thấm đẫm tinh thần yêu nước, yêu cách mạng bằng một sắc thái riêng biệt.
Vanhaiphong.com
Nguyên Hồng
Cửu Long giang ta ơi
Trích trong tập thơ”Trời xanh” (1960)
Ngày xưa ta đi học
Mười tuổi thơ nghe gió thổi mùa thu
Mắt ngẩng lên trông bản đồ rực rỡ
Như đồng hoa bỗng gặp một đêm mơ
Bản đồ mới tường vôi cũng mới
Thầy giáo lớn sao, thước bảng cũng lớn sao
Gậy thần tiên và cánh tay đạo sĩ
Ðưa ta đi sông núi tuyệt vời
Tim đập mạnh hồn ngây không sao hiểu
Mê Kông sông dài hơn hai ngàn cây số mông mênh
Nguồn tự Trung Hoa có Vạn lý trường thành
Có Hy Mã lạp sơn, Ðộng Ðình hồ, Tây du, Thủy Hử
Mê Kông chảy
Cây lao đá đổ
Ngẫm nghĩ voi đi
Thác Khôn cười trắng xóa
Lan hoang dứa mật thông nhựa lên hương
Những trưa hè ngun ngút nắng Trường Sơn
Rừng Lào- Miên rộng quá
Dân Lào – Miên mến yêu
Xôi nếp nước trong sẵn sàng chia bạn đói
Ta đi… bản đồ không còn nhìn nữa
Sáng trời thu lại còn bướm với trời xanh
Trúc đào tươi chim khuyên riả cánh sương đọng long lanh
Ta cởi áo lội dòng sông ta hát
Mê Kông chảy Mê Kông cũng hát
Rừng núi lùi xa
Ðất phẳng thở chan hòa
Sóng tỏa chân trời buồm trắng
Nam bộ
Nam bộ
Chín nhánh Mê Kông phù sa nổi váng…
Ruộng bãi Mê Kông trồng không hết lúa
Bến nước Mê kông tôm cá ngập thuyền
Sầu riêng thơm dậy đất Thủ Biên
Suối mát dội trong lòng dừa trĩu quả
Mê Kông quặn đẻ…
Chín nhánh sông vàng
Nông dân Nam bộ gối đất nằm sương
Mồ hôi vã bãi lau thành đồng lúa
Thành những tên đọc lên nước mắt đều muốn ứa
Những Hà tiên, Gia định, Long Châu
Những Gò công, Gò vấp, Ðồng tháp, Cà mau
Những mặt đất
Cha ông ta nhắm mắt
Truyền cháu con không bao giờ chia cắt
Ta đã lớn
Thầy giáo già đã khuất
Thước bản to nay thành cán cờ sao
Những tên làm man mác tuổi thơ xưa
Ðã thấm máu của bao hồn bất tử
Những Minh Khai, Hà Huy Tập, Lê Hồng Phong, Trần Phú
Những bông hoa dân tộc anh hùng
Mười sáu tuổi xanh
Em Ðuốc Sống đốt mình phá tan kho giặc
Võ thị Sáu dùng răng cắn chặt
Giữ trung trinh cho đến phút cuối cùng
Ðạn giặc xuyên lỗ chỗ ngực măng non
Ðỏ thắm nụ cười
Chào Bác Hồ và Việt Nam bất diệt.
Ðêm nay
Cửu Long Giang vẫn âm vang sóng cát
Sao khuya lấp lánh
Lửa chài thức sáng nhịp hát hò ơ
Ðồng Tháp xa đưa những tiếng mẹ ru
Hồ Chí Minh thành ca dao bát ngát…
NH
Nguyễn Đình Minh sưu tầm biên tập và giới thiệu
