Một trong năm tác phẩm nhận Giải thưởng văn học Hội Nhà văn Việt Nam năm 2014 là cuốn “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” (Nxb chính trị Quốc gia-Sự thật, quý II/2014) của nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh. Đây là tác phẩm được bạn đọc quan tâm ngay từ khi mới xuất bản.
Vanhaiphong.com trân trọng giới thiệu cuộc trò chuyện của nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh với phóng viên VanVN.Net.
Một trong năm tác phẩm nhận Giải thưởng văn học Hội Nhà văn Việt Nam năm 2014 là cuốn “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” (Nxb chính trị Quốc gia-Sự thật, quý II/2014) của nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh. Đây là tác phẩm được bạn đọc quan tâm ngay từ khi mới xuất bản.
Vanhaiphong.com trân trọng giới thiệu cuộc trò chuyện của nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh với phóng viên VanVN.Net.
Nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh
PV: Trước hết, xin có lời chúc mừng ông đã giành được “Giải thưởng văn học Hội Nhà văn Việt Nam năm 2014” cho tác phẩm “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” do Nhà xuất bản chính trị Quốc gia-Sự thật ấn hành. Ngay từ nhan đề cuốn sách đã có sự đặc biệt của những con số, nó giống như một chuỗi kí hiệu, một sự mã hóa rất độc đáo. Nhiều bạn đọc mong muốn ông “giải mã” về điều này…
Nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh: “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” – cuốn tiểu thuyết tư liệu lịch sử viết về những ngày tháng cuối cùng của Việt Nam Cộng hòa (chính quyền Sài Gòn do Nguyễn Văn Thiệu làm Tổng thống) kể từ chiến thắng Phước Long (tháng 1-1975) của Quân giải phóng tới những giờ phút lịch sử trưa 30-4-1975 tại Dinh Độc Lập, bao gồm trọn vẹn bốn tháng: 1,2,3,4-1975.
Tựa đề này, với tôi cũng có thể coi là một mã số vì tôi đã dùng hàng ngàn trang hồ sơ, trong đó có nhiều tài liệu tuyệt mật về cuộc chiến của phía bên kia (phía Việt Nam Cộng hòa và phía Hoa Kỳ) để viết nó, với hy vọng tái dựng sự thật lịch sử một cách hệ thống, chi tiết nhằm giải mã nhiều vấn đề còn chưa được biết đã xảy ra trong nội bộ của phía bên kia trong giai đoạn lịch sử trọng đại cuối cùng của cuộc chiến tranh. Và tôi cũng đưa vào tác phẩm của mình những nhân vật có thật, trong đó có những người lính – mà đã là người lính (tướng hay lính) thì dù ở bất cứ bên nào của chiến tuyến, làm bất cứ nhiệm vụ gì thì đời sống của họ cũng là một phần của chiến thắng hay thất bại của chiến tranh, là những mã số bí ẩn sống để bụng chết mang theo, thậm chí ngay cả khi chiến tranh đã qua đi cũng không phải dễ gì giải mã được, nhiều những ngôi mộ vô danh có thể chỉ là những dãy số vĩnh viễn không có lời giải…
PV: Bạn đọc nhận xét: “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” như một biên niên sử sống động về những giờ phút sụp đổ cuối cùng của Việt Nam Cộng hòa (chính quyền Sài Gòn do Nguyễn Văn Thiệu làm Tổng thống), vì nó được chính “người trong cuộc” là nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh thực hiện ra đời sau gần 40 năm, kể từ giờ phút lịch sử trưa 30/4/1975 tại Dinh Độc Lập mà ông may mắn được chứng kiến và viết bài tường thuật đầu tiên của báo chí Việt Nam về giờ phút lịch sử trọng đại của dân tộc. Vậy xin hỏi, ý định xây dựng cuốn sách này nảy sinh trong ông từ khi nào?
Nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh: Tôi may mắn được cử tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử từ đầu, với nhiệm vụ là đặc phái viên Việt Nam Thông tấn xã đi trong đoàn do đích thân Tổng Giám đốc VNTTX khi đó là nhà báo Đào Tùng dẫn đầu. Bám sát các binh đoàn chủ lực, tôi đã theo các đoàn quân tiến vào giải phóng hầu hết các thành phố từ Huế tới Sài Gòn, có mặt tại Dinh Độc Lập trưa 30-4-1975 và sau đó là phóng viên của Phân xã VNTTX tại Sài Gòn. Ý định xây dựng cuốn sách này nảy sinh trong tôi từ những ngày đầu tiên của Sài Gòn giải phóng, với suy nghĩ những sự kiện, sự việc đang diễn ra trước mắt chỉ ngày mai thôi sẽ trở thành quá khứ, lớp bụi thời gian sẽ khiến thời khắc lịch sử ngày một lùi xa. Vì những sự kiện lịch sử chỉ diễn ra một lần, cũng như đời mỗi con người chỉ sống có một lần, nên tôi cố gắng ghi chép thật nhiều những gì có cơ may chứng kiến, sưu tập thật nhiều những tài liệu nguyên bản tuyệt mật về cuộc chiến từ phía bên kia mình mà có cơ duyên được các cơ quan có thẩm quyền trong và ngoài quân đội cho phép tiếp xúc khai thác, với mong muốn phục dựng lại trung thực sự thật đã diễn ra trong những ngày tháng cuối cùng của Việt Nam Cộng hòa (chính quyền Nguyễn Văn Thiệu).
PV: Cuốn sách ra đời đúng dịp kỷ niệm 39 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2014), với độ lùi về thời gian dài như vậy, hẳn ông đã dành nhiều thời gian, tâm sức cho tác phẩm này. Nhưng 40 năm là một khoảng thời gian không ngắn cho những biến động lịch sử, xã hội và những biến cố của chính cuộc đời tác giả. Ông đã gặp những thử thách gì và vượt qua nó như thế nào để hoàn thành tác phẩm?
Nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh: Quá trình tập hợp, đối chiếu, thẩm định những tài liệu nguyên bản và những tư liệu từ nhiều nguồn của phía bên kia (phía Việt Nam Cộng hòa và phía Hoa Kỳ) không ngờ mất một thời gian dài đến thế. Những tư liệu bước đầu thu thập được tôi đã công bố trong hai cuốn sách do Nxb QĐND ấn hành: “Sụp đổ và tự thú” (1985), “Ngày tận thế” (1987). Khi tư liệu đã đầy đủ, tôi bắt tay vào xây dựng cuốn tiểu thuyết tư liệu lịch sử mà mình ấp ủ, lúc đầu đặt tên là “Những ngày cuối cùng của Việt Nam Cộng hòa”. Lẽ ra cuốn sách được xuất bản từ năm 2002, nhưng không may ở thời điểm đó, vì một “tai nạn nghề nghiệp” tôi vướng vòng lao lý, chương cuối cùng chưa xong, không kịp nộp nhà xuất bản theo hợp đồng, đành gác lại. Nhiều lúc tôi muốn buông bỏ vì không sao có đuợc tâm trạng và hứng thú để tiếp tục. Mãi mười năm sau (2012), được Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam Hữu Thỉnh khích lệ và ký hợp đồng đặt hàng đầu tư chiều sâu, tôi mới dỡ tác phẩm ra, viết lại dưới ánh sáng mới của tình hình, với một cái nhìn khách quan, nhân văn, không thiên kiến trước số phận những người thuộc phía bên kia, đảm bảo sự trung thực của ngòi bút trước các sự kiện, sự việc, tình tiết đã diễn ra. Cuốn sách không may gắn với cuộc đời làm báo nhiều sóng gió, thăng trầm của tôi cuối cùng đã được Nhà xuất bản chính trị Quốc gia-Sự thật thẩm định và xuất bản vào cuối tháng 4-2014.
PV: Nói về cuốn sách, có lần ông từng chia sẻ: “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” được hình thành trên cơ sở những trang ghi chép tại trận trong quá trình tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử và trong những ngày tháng đầu Sài Gòn giải phóng; những tài liệu nguyên bản quý giá từ phía chính quyền Sài Gòn và quân đội Sài Gòn tác giả thu thập được cùng với những biên bản trả lời phỏng vấn, lời khai cũng như tường trình của nhiều tướng lĩnh các quân đoàn, sư đoàn, các tướng lĩnh thuộc Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn về diễn biến chi tiết của sự sụp đổ… Về mặt tư liệu, có thể thấy cuốn sách đã đem đến sự tin cậy cho bạn đọc, với cái nhìn tương đối toàn diện, khách quan của tác giả về những ngày tháng cuối cùng của chiến tranh, nhưng dường như cũng chính vì thế mà tính văn học trong tác phẩm đã bị hạn chế?
Nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh: Đây là một tác phẩm văn học với kết cấu chương hồi, có tính cách, số phận các nhân vật, tướng lĩnh chóp bu trong chính quyền Sài Gòn và quân đội Sài Gòn. Ngắn gọn-tốc độ-hành động trong đầy ắp các sự kiện, sự việc, cảnh ngộ là tiêu chí tôi chọn lựa để thể hiện tác phẩm. Trên cơ sở những tài liệu nguyên bản và tư liệu thu thập được từ nhiều nguồn của phía bên kia, tôi cố gắng hóa thân để xây dựng một cuốn tiểu thuyết tư liệu lịch sử nhằm phục dựng trung thực sự thật đã diễn ra trong những ngày tháng cuối cùng của Việt Nam Cộng hòa. Tốc độ sụp đổ kinh hoàng, những dồn nén tột cùng trong ngày cuối chiến tranh không có chỗ cho sự diễn tả dài dòng, dàn trải. Đã xác định là tiểu thuyết tư liệu lịch sử thì sự thật lịch sử, tính trung thực, khách quan, không thiên kiến của ngòi bút khi tái hiện lại các sự kiện, sự việc cũng như con người cụ thể phải được đặt lên hàng đầu. Nếu tưởng tượng, hư cấu đến mức người đọc không còn tin những sự kiện, sự việc và cả những tình tiết mà tác giả phản ánh, diễn đạt, và cho rằng đó là bịa đặt, là xuyên tạc lịch sử, xuyên tạc sự thật thì tác phẩm sẽ thất bại.
PV: Cuối cùng xin được hỏi ông, trong giờ phút lịch sử giải phóng Sài Gòn trưa 30/4/1975, bài tường thuật đầu tiên được viết ngay tại Sài Gòn vào thời khắc lịch sử ấy, và giờ đây là “Giải thưởng văn học 2014” Hội Nhà văn Việt Nam vinh danh cuốn sách “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75”, vậy tác phẩm này có vị trí thế nào trong đời sống tâm hồn ông?
Nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh: Đã 40 năm. Bao sự kiện đã diễn ra, bao biến cố đã đến với mỗi cuộc đời trong quãng thời gian không ngắn ấy. Riêng với tôi, không phải chỉ có những giây phút vinh quang và thời khắc huy hoàng được chứng kiến, mà còn có cả những “tai họa”, những bi thảm tột cùng phải gánh chịu. Trong những thời điểm khắc nghiệt của số phận, chính thời khắc huy hoàng trưa 30/4/1975 được chứng kiến và bài tường thuật đầu tiên của tôi về những phút giây lịch sử tại Dinh Độc Lập đã giúp tôi bình tâm lại, giúp tôi đứng vững với niềm tin không gì lay chuyển về lý tưởng cao đẹp của người cộng sản mà mình đã theo đuổi để tiếp tục sống, làm những việc cần làm, đáng làm và có ý nghĩa trong cuộc đời này. Giải thưởng văn học 2014 của Hội nhà văn Việt Nam như một món quà của số phận, mang tới cho tôi niềm hạnh phúc, tin tưởng khát khao cùng năng lượng để tôi tiếp tục hoàn thành những trang sách mà mình ôm ấp với niềm say mê văn chương, với nghĩa vụ xã hội và trách nhiệm công dân của người cầm bút.
Một lần nữa, xin chúc mừng nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh với giải thưởng danh giá của Hội Nhà văn Việt Nam. Chúc ông cùng gia đình luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và bình an.
Phong Lan thực hiện
(Nguồn vanvn.net)
