Hội thảo khoa học “Thế giới Nhạc, Họa, Thơ của Văn Cao”

Sáng ngày 8/11, tại trụ sở Báo Nhân dân (71 Hàng Trống, Hà Nội), Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương phối hợp với Báo Nhân Dân và Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhạc sỹ Việt Nam, Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Thế giới Nhạc, Họa, Thơ của Văn Cao” nhân kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của Văn Cao – người nghệ sỹ đặc biệt đa tài, cây đại thụ của nền văn học, nghệ thuật Việt Nam (15/11/1923-15/11/2023).

Hội thảo có sự tham dự của các đồng chí: Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hồng Vinh, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Tổng biên tập Báo Nhân Dân, nguyên Phó Trưởng Ban thường trực Ban Tư tưởng-Văn hóa Trung ương, nguyên Chủ tịch Hội đồng Lý luận Phê bình Văn học nghệ thuật Trung ương; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đào Duy Quát, nguyên Phó Trưởng Ban Tư tưởng-Văn hóa Trung ương, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng lý luận Trung ương; Nhà thơ Hữu Thỉnh, nguyên Chủ tịch Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình Văn học nghệ thuật Trung ương; Nhạc sĩ Đức Trịnh, Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam.

Chủ trì hội thảo có các đồng chí: Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng biên tập Báo Nhân Dân; Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương; Phan Xuân Thủy, Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương.

Đến dự và phát biểu tại Hội thảo có nhiều nhà văn, nhạc sĩ, họa sĩ, nghệ sĩ, nhà nghiên cứu tên tuổi, hoặc có thời gian gắn bó với nhạc sĩ Văn Cao, như Giáo sư Phong Lê, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phan Trọng Thưởng…, cùng nhiều nhà nghiên cứu, lý luận phê bình, nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ… trong cả nước. Tham gia chương trình còn có đại diện gia đình, thân hữu của nhạc sĩ Văn Cao, phóng viên các cơ quan báo chí.

Hội thảo đã nhận được gần 30 tham luận của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà phê bình, nhà khoa học hàng đầu, các nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ… góp phần làm sáng rõ về cuộc đời và sự nghiệp của Văn Cao. Trong đó, 20 tham luận và ý kiến đã được trình bày tại Hội thảo đều là những nghiên cứu chuyên sâu, đánh giá về phẩm chất, bản lĩnh, tài năng, phong cách nghệ thuật của Văn Cao cũng như đặc điểm, giá trị nội dung, tư tưởng, nghệ thuật, phong cách sáng tác của Văn Cao qua các giai đoạn sáng tạo nghệ thuật khác nhau của âm nhạc, hội họa, thơ ca. Các đại biểu cũng phân tích, lý giải sâu hơn về thân thế, sự nghiệp, cống hiến, giá trị, di sản văn học, nghệ thuật vô giá mà Văn Cao để lại cho đất nước; đưa ra các kiến nghị nhằm phát huy giá trị di sản văn hóa, văn nghệ quý giá, lớn lao mà ông để lại ở cấp quốc gia…

Phát biểu đề dẫn, PGS.TS. Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương khẳng định:

Nhạc sĩ, họa sĩ, nhà thơ Văn Cao tên đầy đủ là Nguyễn Văn Cao, sinh năm 1923 tại Hải Phòng, mất năm 1995, tại Hà Nội. Với tài năng thiên bẩm, đa dạng, độc đáo, tích hợp nhuần nhuyễn giữa tư duy, thẩm mỹ, bút pháp; giữa hiện thực đời sống, sự cảm nhận, tri nhận và nghệ thuật biểu đạt; giữa âm nhạc – hội họa – thơ văn, Văn Cao được nhiều người khẳng định là một hiện tượng hết sức đặc biệt, hiếm có trong lịch sử văn nghệ Việt Nam hiện đại. Trước năm 1945, năm 16 tuổi, Văn Cao viết “Buồn tàn thu”, rồi các ca khúc lãng mạn, trữ tình như “Bến xuân”, “Suối mơ”, “Thiên thai”, “Trương Chi”, “Thu cô liêu”, “Cung đàn xưa”… Trong thơ, năm 17 tuổi, ông viết “Một đêm đàn lạnh trên sông Huế”, “Chiếc xe xác qua phường Dạ Lạc”…; ông viết thơ, viết văn đăng ở Tiểu thuyết thứ Bảy…

Về hội họa, năm 19 tuổi, ông dự học không liên tục ở Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương nhưng năm 20 tuổi ông đã có các bức tranh gây chú ý, như: “Cô gái dậy thì”, “Sám hối”, “Nửa đêm”, nhất là bức tranh “Cuộc khiêu vũ của những người tự tử”… Những bản nhạc của Văn Cao như “Buồn tàn thu”, “Suối mơ”, “Thiên thai”, “Trương Chi”… được in ra đều do ông trình bày bìa và đi rất gần với trường phái lập thể. Năm 1944, Văn Cao tham gia Việt Minh. Với ca khúc “Tiến quân ca” ra đời cuối năm đó, ông đã có bước chuyển lớn lao từ phong cách lãng mạn, trữ tình và cả hiện thực phê phán sang phong cách cách mạng – kháng chiến cả trong nhạc, họa và thơ.

Từ năm 1945 trở đi, ông viết “Bắc Sơn”, rồi các ca khúc, hành khúc như là sự tiên tri kỳ lạ: “Hải quân Việt Nam”, ‘Không quân Việt Nam”, “Công nhân Việt Nam”, “Chiến sĩ Việt Nam”, tiếp đó là “Làng tôi”, “Ngày mùa”, “Tiến về Hà Nội”, đặc biệt là ca khúc “Ca ngợi Hồ Chủ tịch” và “Trường ca Sông Lô”…

Ngoài ca khúc, sau này ông còn viết một số tác phẩm khí nhạc dành cho piano, như “Sông Tuyến”, “Biển đêm”, “Hàng dừa xa”…; sáng tác nhạc phim cho phim truyện “Chị Dậu” (1980), tổ khúc giao hưởng phim tài liệu “Anh bộ đội cụ Hồ” của Xưởng phim Quân đội Nhân dân… Vì nhiều lý do, rất nhiều tác phẩm hội họa của Văn Cao đã không được giữ gìn, thưởng thức và giới thiệu như các tác phẩm âm nhạc, thơ ca của ông, chỉ có thể nêu một số tác phẩm như “Dân công miền núi”, “Chợ vùng cao”, “Lớn lên trong kháng chiến”, “Thái Hà ấp đêm mưa”…

Giai đoạn tiếp theo của Văn Cao, trong âm nhạc là tác phẩm nổi tiếng “Mùa xuân đầu tiên”…; trong hội họa là “Chân dung bà Băng”, “Cổng làng”, “Phố Nguyễn Du”, “Cây đàn đỏ”, “Cô gái và đàn dương cầm”… Ông vẽ hàng trăm bìa sách, bức minh họa, đồ họa cho Báo Văn nghệ; với thơ là “Ba biến khúc tuổi 65”, “Thời gian”, “Phố Phái”, “Những bó hoa”… Các bài thơ được tập hợp trong tập “Lá”, “Tuyển tập thơ Văn Cao”…

Cuộc đời 72 năm của Văn Cao gắn bó trọn vẹn với thế kỷ XX nhiều biến động. Trên hành trình cuộc đời ấy, dẫu không ít chông gai, sóng gió, nhọc nhằn nhưng vượt lên tất cả, lối sống khiêm nhường, bình dị, nhẫn nhịn, tình yêu thương, trân trọng con người, cỏ cây, phố xá, làng quê, đất nước đã giúp ông vượt lên nỗi đau, luôn đồng hành cùng dân tộc, nhân dân, sáng tạo nên những tác phẩm bất hủ. Bằng tài năng thiên bẩm, sự tự học, tự rèn, đổi mới, sáng tạo, bứt phá, Văn Cao đã cống hiến to lớn cho nền văn hóa, văn nghệ ở cả âm nhạc, thơ ca và hội họa. Ông được Nhà nước trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Độc lập hạng Nhất, hạng Ba; Huân chương Kháng chiến hạng Nhất; Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật (đợt 1, năm 1996). Tên ông cũng được đặt cho nhiều đường phố ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Nam Định, Huế, Đà Nẵng…

Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hải Phòng có 2 tác giả được mời viết tham luận là Nhà văn Lưu Văn Khuê và Nhà thơ Vũ Thúy Hồng.

Tại Hội thảo, nhà thơ Vũ Thúy Hồng đã trình bày tham luận “Làm thế nào để nhận ra “chất Hải Phòng” trong các tác phẩm của Văn Cao” nhằm làm rõ hơn sự gắn bó, tình yêu Hải Phòng trong Văn Cao, khẳng định Hải Phòng là cái nôi nuôi dưỡng, tạo cảm hứng để Văn Cao sáng tạo nên những tác phẩm bất hủ cho đất nước.

Phát biểu kết luận hội thảo, đồng chí Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng biên tập Báo Nhân Dân khẳng định: “Mỗi chúng ta có thể biết hát ca khúc này, không biết hát ca khúc kia, nhưng có một bài hát mà người Việt Nam nào cũng thuộc, từng hát, đang hát và sẽ tiếp tục hát, đó là bài “Tiến quân ca”. Đây là vinh dự đặc biệt của tác giả, nhạc sĩ Văn Cao, cũng là sự lựa chọn đặc biệt mà lịch sử cách mạng Việt Nam dành cho ông, đồng thời minh chứng tài năng âm nhạc kiệt xuất của ông, bên cạnh những tác phẩm khác đã làm nên sự nghiệp âm nhạc lẫy lừng… Thời gian càng lùi xa, tầm vóc nghệ thuật của Văn Cao càng trở nên lớn hơn và lộng lẫy hơn. Hội thảo đã trả lời cho câu hỏi chúng ta cần tiếp tục làm gì để phát huy giá trị di sản quý giá về nhạc, họa, thơ mà Văn Cao để lại”.

Trong khuôn khổ hội thảo, Ban tổ chức triển lãm 100 bức tranh minh họa và 100 bìa sách ấn tượng của nhạc sĩ, thi sĩ, họa sĩ Văn Cao.

Tại buổi Hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương và đồng chí Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân đã trao tặng đại diện gia đình nhạc sĩ Văn Cao nhận bức tranh đồng khắc họa chân dung nhạc sĩ Văn Cao và bản nhạc bài hát “Mùa xuân đầu tiên”. Nhạc sĩ Văn Thao, họa sĩ Nghiêm Thành đại diện gia đình nhạc sĩ nhận bức tranh.

 

Ảnh 1: Toàn cảnh hội thảo khoa học “Thế giới Nhạc, Họa, Thơ của Văn Cao”

Ảnh 2: Đồng chí Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân; Phó Giáo sư, Tiến sĩ, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ và đồng chí Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương chủ trì Hội thảo.

Ảnh 3: PGS, TS Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương phát biểu khai mạc và đề dẫn.

Ảnh 4: Các khách mời chia sẻ góc nhìn về các sáng tác nghệ thuật của Văn Cao tại buổi Hội thảo.

Ảnh 5: Đồng chí Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam phát biểu tổng kết Hội thảo

Ảnh 6: Đồng chí Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam và Phó Giáo sư, Tiến sĩ, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ trao món quà đặc biệt kính tặng đại diện gia đình nhạc sĩ Văn Cao

 

Tin bài: Nhung Vũ

Ảnh: Tư liệu

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bài viết khác

violin amazon amazon greens powder