Ra mắt sách “Biến tấu ký ức” của tác giả Phạm Ngọc Định
Chiều tối 04/11/2023, tại Bảo tàng Văn hóa nghệ thuật Đông Dương (Công ty TNHH cá sấu Việt Nam, Quốc lộ 5, phường Hùng Vương, quận Hồng Bàng, Hải Phòng) đã diễn ra buổi ra mắt cuốn sách “Biến tấu của ký ức” đầy ấn tượng của ông Phạm Ngọc Định, người từng chịu án tử hình và đã được giảm án rồi ân xá trước thời hạn. Ông Định đã viết cuốn sách này trong những ngày ở phòng biệt giam chờ thụ án tại Trại giam Nam Hà (Nam Định).
Khu trang trại nuôi cá sấu (là một tổ hợp gồm hồ cá sấu, Bảo tàng cổ vật, Phòng trưng bày tranh, Trung tâm đấu giá cổ vật, vườn thơ đá – Thạch Thi Viên có bia đá khắc thơ của các nhà thơ nổi tiếng qua các thế hệ) chật cứng người đến dự lễ ra mắt sách. Ngoài các văn nghệ sĩ, các nhà nghiên cứu và sưu tầm mỹ thuật – cổ vật, doanh nhân, đại diện các cơ quan thông tấn báo chí của Hải Phòng và Hà Nội, buổi ra sách còn có hàng trăm “anh em xã hội” – những người từng có thời gian thụ án trong trại cùng ông Phạm Ngọc Định đến dự.
Khác với chờ đợi của độc giả và những người hiếu kỳ, cuốn sách dày 270 trang của Phạm Ngọc Định không phải là tự truyện về những ngày tháng ngồi tù, mà lại là một thiên hùng ca về tuổi thơ anh hùng ở thành phố Cảng Hải Phòng. Thời gian diễn ra câu chuyện chủ yếu trong năm 1972 khi giặc Mỹ tiến hành ném bom bắn phá miền Bắc. Vượt lên sự khốc liệt của bom đạn là ký ức về tuổi thơ của những cô bé, cậu bé đất Cảng trong kháng chiến chống Mỹ, là ký ức đẹp đẽ, trong veo về thời kỳ sơ tán với những trò chơi dân gian nay gần như chỉ còn đọc trong tài liệu sưu tầm, là tình yêu với thành phố quê hương, là tình cảm dành cho mẹ – một người phụ nữ tần tảo, dũng cảm, hình mẫu tiêu biểu của những người phụ nữ gan góc ở thành phố đầu sóng ngọn gió này.
Hồi ức của ông Định thật sống động trong lời kể về nhân vật Đạt (nguyên mẫu bản thân ông Định) và những chú bé 12, 13 tuổi bạn của Đạt. Họ đã có một “tuổi thơ anh hùng” cùng quân dân đất Cảng vượt qua bao gian khó, thử thách của những ngày giặc Mỹ dội bom xuống Hải Phòng – huyết mạch giao thông quan trọng của cả nước, nơi tiếp nhận hàng hóa bạn bè năm châu gửi đến chi viện cho miền Nam đánh Mỹ, đặc biệt là diễn biến 12 ngày đêm chiến đấu và chiến thắng trong trận “Điện Biên Phủ trên không” tháng 12/1972.
Nhà thơ, nhạc sĩ Nguyên Thụy Kha chia sẻ:“Thiên truyện viết ở trong tù này không hẳn nằm ở giá trị văn chương và chữ nghĩa, mà nó nằm ở sức sáng tạo, hồi tưởng những ký ức từ những con người tưởng rằng không còn khả năng sáng tạo nữa – đó là những người tù. Tôi không thể ngờ rằng những chiến thuật về chiến tranh nhân dân đã sống lại và ngân vang trong chúng ta qua cuốn sách viết bởi người tử tù này. Đã có một thời cùng đồng đội chiến đấu trên chiến trường miền Nam, thì tôi có một lỗ hổng quan trọng nhất về lịch sử, đó là giai đoạn giặc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc. Khi đọc tập truyện này của anh Định, tôi đã được lấp đầy lỗ hổng đó”. Ông cũng cho rằng:“Trên thế giới ít có tác giả và tác phẩm nào đặc biệt như thế”.
Nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha phát biểu tại buổi ra mắt sách
Cuộc đời chìm nổi của một tử tù
Ông Phạm Ngọc Định chia sẻ rất chân thành với các độc giả quan tâm đến sách của mình về những tội lỗi trong quá khứ. Người đàn ông này sinh năm 1961 trong một gia đình công nhân ở Hạ Lý, xóm thợ thuyền bên sông Tam Bạc, nơi có “…những cánh buồm bay qua ô cửa sổ…” như nhà thơ Thanh Tùng viết trong “Thời hoa đỏ”. Tuy không yêu văn học và rất ít đọc sách, nhưng ông Định có năng khiếu thiên bẩm về văn chương bởi kết quả môn văn từ bé lúc nào cũng trên 7 điểm. Học hành chật vật, rồi Định cũng tốt nghiệp cấp III loại khá và thi đậu và Trường TDTT Trung ương II. Nhưng với bản tính ngỗ ngược và quậy phá, Định kết giao với nhiều bạn bè xấu, giang hồ, gây lộn rồi bỏ học đại học giữa chừng. Khi đang thụ án 5 năm tù vì tội tham gia một số vụ thanh toán, đâm chém, người vợ đầu chưa có con đã chia tay Định và ra nước ngoài sinh sống. Mãn hạn tù, Định quay lại làm ăn trong lình vực kinh doanh xe và đồ điện tử cùng một số bạn cũ, lấy người vợ sau và có 2 mặt con. Nhưng máu giang hồ, yêng hùng vẫn trỗi dậy cùng với việc ngập sâu và cờ bạc, ma túy. Năm 1999, Định bị bắt khi đang tiêu thụ hàng chục bánh heroin và bị tuyên án tử hình. Trong phòng biệt giam chờ ngày ra pháp trường, Phạm Ngọc Định đã vô cùng hối tiếc về những năm tháng phí hoài:“Tôi rất ăn năn về những tội lỗi mình gây ra. Phạm tội thì phải chịu hình phạt. Nhưng chả lẽ cứ chết uổng phí như thế à”. Đã có một thời gian quá dài từ khi bỏ học đến lúc ngồi biệt giam không màng đến sách vở, Định gần như quên dần mặt chữ. Nhưng với mong muốn viết thư cho vợ con và gia đình trong những ngày cuối đời, Định đã đọc và học lại chữ từ tất cả những gì là văn bản, sách bảo có được trong tù. Cũng từ đây, Định bồng nhiên thấy hứng thú với sách báo. Nhiều tác phẩm văn học kinh điển thế giới dày tập mượn được của cán bộ như “Cuốn theo chiều gió” của Margaret Mitchell, “Chiến tranh và hòa bình”của Lep Tonxtoi… và các tác phẩm văn học nổi tiếng Việt Nam đã được Định nghiền ngẫm, đam mê rồi thôi thúc mình cũng viết như họ.
“Tôi nghĩ rằng, phải viết một cái gì đó, viết thật nhanh, thật khẩn trương, kẻo đến lúc bị bắn thì không còn kịp nữa… Truyện đầu tiên tôi viết chính là “Biến tấu của ký ức” này đây. Tôi viết hùng ca về chiến tranh, tôi muồn viết những gì đẹp nhất cho các thế hệ trẻ, để họ được đọc, được cảm nhận giá trị cuộc sống, và làm những điều tốt đẹp, không sai trái như tôi đã bước vào”.
Tuy đã gửi đơn đề nghị Chủ tịch nước ân xá án tử, song Định vẫn luôn nghĩ rằng, thời gian của mình không còn nhiều nữa. Trong phòng biệt giam phải cùm chân, không có giấy viết, được gia đình gửi vào những quyển tạp chí “Thế giới phụ nữ” in màu trên giấy couche dày bóng. Định tỉ mẩn, cẩn trọng tách đôi những tờ ruột tạp chí ra thành 2 mặt giấy trắng mỏng dính phía trong. Việc tách giấy diễn ra suốt một tháng ròng. Rồi Định bắt tay vào viết khi ý tưởng đã chín muồi. Năm 2004, những dòng đầu tiên của cuốn truyện dài “Biến tấu của ký ức” đã khởi sự trong khám tử tù như thế.
“Tôi luôn vội vã với ý nghĩ liệu mình còn bao nhiều ngày để viết sách nữa. Phải thật khẩn trương viết để kịp hoàn thành bản thảo trước khi ra pháp trường. Vì vậy, tôi đã viết miệt mài không kể giờ giấc. Ý nghĩ và hồi ức cứ tuôn ra trong đầu, nhiều khi không ghi lại kịp. Chỉ đến lúc có kẻng báo và cán bộ quản giáo đưa cơm, sực tỉnh ra tôi mời biết rằng có ngày mình đã viết được từ 15 đến 20 trang giấy. Về bút viết, tôi có mẹo thế này. Tôi thường nhanh tay vờ đánh rơi, rồi giấu đi chiếc ruột bút bi mà cán bộ đưa tôi ký nhận đồ dùng, tráo cái ruột bút tôi viết gần hết mực vào, thế là có đủ mực để viết”.
Sau này, khi đã được ân giảm thành tù có thời hạn, Phạm Văn Định được cán bộ trong trại giam tạo điều kiện về giấy bút, được tranh thủ thời gian không phải lao động để viết tất cả những gì mình thai nghén, tâm đắc. Đến khoảng giữa năm 2005, cuốn truyện dài đầu tiên của Định đã tạm hoàn thành.
Tác giả Phạm Ngọc Định (bên phải) và Đại tá, nhà văn Nguyễn Đình Tú (bên trái) tại buổi ra mắt sách.
Cơ duyên kỳ lạ với một nhà văn quân đội
Trao đổi tại lễ ra mắt sách “Biến tấu của ký ức”, Đại tá, nhà văn Nguyễn Đình Tú, Ban sáng tác của Tạp chí Văn nghệ quân đội, MC của chương trình cho biết câu chuyện kỳ lạ liên quan đến tập bản thảo của phạm nhân Phạm Ngọc Định.
Là tác giả của “Phiên bản”, tiểu thuyết của Nguyễn Đình Tú ra mắt năm 2009 từng được giải thưởng tiểu thuyết Nhà xuất bản CAND lần thứ hai và được chuyển thể thành bộ phim “Hương Ga” đình đám chiếu rạp, một thời còn “hot” hơn nhiều bộ phim hành động nước ngoài ra đời cùng thời điểm. “Phiên bản” xoay quanh nhân vật chính có thật ngoài đời là Dung “Hà”, bà trùm xã hội đen khét tiếng của đất Cảng rồi dạt vào Thành phố Hồ Chí Minh nhen nhóm hang ổ và cũng đã bị thanh toán đẫm máu bởi sự tranh giành địa bàn, phe phái. Một ngày đẹp trời năm 2009, nhà văn Nguyễn Đình Tú nhận được bức thư dài 23 trang của tử tù Phạm Ngọc Định. Trong thư ông Định cho biết mình đã đọc “Phiên bản” của nhà văn Nguyễn Đình Tú trong phòng biệt giam, biết nhà văn Nguyễn Đình Tú cùng là đồng hương Hải Phòng, và đặc biệt ấn tượng với cuốn tiều thuyết viết về dân anh chị, giang hồ cùng cảnh ngộ với ông Định, đồng thời chia sẻ niềm đam mê văn chương, sự hướng thiện và gửi gắm đứa con tinh thần “Tuổi thơ anh hùng” (tên ban đầu của cuốn sách “Biến tấu của ký ức”) của mình để Nguyễn Đình Tú giữ giúp. Câu chuyện về Phạm Ngọc Định được nhà văn Nguyễn Đình Tú thông tin đến nhiều bạn bè trong “làng” báo, và hiện tượng người tử tù viết văn cũng đã được nhiều phóng viên báo chí vào tận nhà giam, phỏng vấn rồi đăng tải vào thời điểm đó.
Sau khi được Chủ tịch nước ân xá thành tù có thời hạn. Do cải tạo tốt, năm 2015, Phạm Ngọc Định được ra tù và bắt tay làm lại cuộc đời mới. Hiện ông có một trang trại thuộc huyện Chí Linh (Hải Dương) chuyên trồng rừng và sản xuất nông nghiệp sinh thái. Bản thảo cuốn truyện được nhà văn Nguyễn Đình Tú trao trả lại cho tác giả 3 năm sau khi ông Định hoàn lương.
Với sự động viên, khích lệ của bạn bè, đặc biệt là doanh nhân Cao Văn Tuyên, tức “Tuấn cá sấu” – Giám đốc Công ty TNHH cá sấu Việt Nam, ông Định đã mạnh dạn gửi bản thảo của mình đến Nhà xuất bản Văn học. Tháng 9/2023, 1000 cuốn sách “Biến tấu của ký ức” đã đến với bạn đọc.
Tại lễ ra mắt sách của mình, ông Phạm Ngọc Định gửi tặng tác phẩm đến đại diện nhiều trường học trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Nguyên mẫu nhân vật Khởi trong truyện, nay đã là một người nông dân ngoại 60 tuổi chân chất vụng về chia sẻ niềm xúc động khi biết về cuốn sách này. Hình ảnh cậu bé Khởi 12 tuổi cùng các bạn dùng trò chơi đánh pháo trận giả trên bãi tha ma của làng mình đã đánh lừa máy bay Mỹ, khiến chúng thả những chùm bom cuối cùng xuống khu trận giả này, góp phần giảm thiểu tổn thất, thương vong, cùng quân dân thành phố Cảng chiến thắng trận “Điện Biên Phủ trên không” là một hình ảnh sáng tạo và hết sức nhân văn.
Dostyevsky đã nói “Cái đẹp cứu rỗi thế giới”. Với tác giả Phạm Ngọc Định, “cái đẹp” cụ thể là văn chương, đã cứu vớt, đã hồi sinh cuộc đời con người ông. Hơn thế nữa, ông còn lan tỏa những thông điệp, đẹp dẽ và tích cực đến tất cả mọi người. Phạm Ngọc Định cũng cho biết, từ khi còn ở tù đến nay, ông đã viết và hiện đang hoàn thành cuốn sách thứ ba có độ dày gần 2000 trang cũng với đề tài chiến tranh nhân dân. Văn chương với Phạm Văn Định là sự đánh thức bản ngã vốn lương thiện rồi góp phần nhân lên “tính bổn thiện” ấy trong những tác phẩm đã và sẽ ra mắt trong thời gian tới. Hy vọng rằng, văn đàn Việt Nam tiếp tục đón nhận, đọc và cổ vũ cho cây bút kỳ lạ Phạm Ngọc Định .
V.T.H
