Tình huống thú vị và thi vị khiến bài thơ “Tiếng Việt” vĩnh viễn được trả lại đúng nguyên gốc- Nguyễn Đình Minh

Gần 40 năm trôi qua,“Tiếng Việt” lại lên tiếng trong một tình huống đầy thú vị và thi vị giữa một kỳ thi quốc gia của một bộ môn thuần văn chương. Và từ đây, “Tiếng Việt” sẽ vĩnh viễn được trả lại nguyên gốc với vẻ long lanh của nó.

Sau buổi thi văn, kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia 2016 kết thúc, dư luận trên mạng xã hội đã bùng lên dư luận những người ra đề thi đã trích sai nội dung câu thơ của Lưu Quang Vũ trong phần dẫn đoạn trích để trả lời 4 câu hỏi đầu thuộc phàn đọc hiểu.

Nhà thơ Nguyễn Quang Vinh trên trang của mình đã viết” Nguy hại là, nếu theo câu thơ trong đề, với thứ từ ngữ được thay thế rất phản cảm và đen tối, học sinh sẽ ngân nga thế nào về Tiếng Việt!”, bài nhận được 10.000 lượt thích và hơn 3600 lượt chia sẻ trên mạng xã hội chỉ sau vài tiếng đăng tải.

Bộ GD ngay lập tức đã có phản ứng và khẳng định có đủ căn cứ khoa học minh chứng cho sự đúng đắn của mình; Theo đó, trích đoạn thơ trong bài thơ “Tiếng Việt” của Lưu Quang Vũ được Hội đồng ra đề thi trích dẫn từ bài thơ “Tiếng Việt” của nhà thơ Lưu Quang Vũ trong cuốn Thơ Việt Nam 1945-1985 (Ban tuyển chọn và chú giải: Nguyễn Đức Nam (chủ biên), Bằng Việt, Nguyễn Văn Long, Nguyên An, Nguyễn Quốc Túy), Nhà xuất bản Giáo dục – 1985 (sách được xuất bản trong thời gian nhà thơ Lưu Quang Vũ còn sống).

Nội dung trích dẫn:

“Ôi tiếng Việt như bùn và như lụa

Óng tre ngà và mềm mại như tơ”.

(Nguyên bản dòng thứ 3 và 4 từ trên xuống trang 218, sách đã dẫn)

Trong khi các ý kiến phản biện  khác cũng cho rằng người làm đề thi đã trích sai, bởi trong nguyên bản câu thơ dó vốn là “Ôi tiếng Việt như đất cày và như lụa”, bởi họ căn cứ trên nhiều nguồn văn bản khác.

Vậy sự thật vấn đề như thế nào?

Baì thơ “Tiếng Việt” là một bài thơ hiếm hoi của Lưu Quang Vũ được đăng báo trong những năm chưa đổi mới, văn học chưa được nhìn nhận đúng với giá trị thật của nó. Theo một số nhà thơ cùng thời kể lại, để đăng được trên báo Văn nghệ, nhà thơ Phạm Tiến Duật khi đó đã phải biên tập sửa ba chỗ. Ba chỗ đó, Theo PGS.TS Lưu Khánh Thơ, em gái Lưu Quang Vũ, hiện công tác tại Viện văn học cho biết, ngoài  hình ảnh “như bùn” phải đổi thành “như đất cày” thì nhà thơ Lưu Quang Vũ còn phải đổi 2 câu thơ nữa, đó là “Một đảo nhỏ ngoài khơi nhiều kẻ nhận” thành “Một đảo nhỏ xa xôi ngoài biển rộng” để tránh yếu tố nhạy cảm. Còn câu kết “Tiếng Việt ơi tiếng Việt xót xa tình” phải sửa thành “Tiếng Việt ơi tiếng Việt ân tình”

Sở dĩ hình ảnh “Bùn” được đổi thành “đất cày” là bởi ngày ấy, “Bùn” là hình ảnh nhạy cảm dễ bị liên hệ với những gì tanh tưởi, đen tối; và đương nhiên không thể ví Tiếng Việt như vậy được. Sau này, mặc dù nghe lời khuyên của vợ (nhà thơ Xuân Quỳnh) là chấp nhận sửa từ để in rồi chờ cơ hội đổi lại, Lưu Quang Vũ đã đồng ý.

Như vậy, bản in lần đầu tiên là bản đăng trên báo Văn nghệ với câu thơ “Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa” và trở thành một bản in chính thống, theo đó, một số tuyển thơ ở Việt Nam in lại bài này theo bản đã đăng trên văn nghệ.

Sau này, cơ hội ấy đã đến, các tập thơ in lại đều chọn bản “Tiếng Việt” nguyên gốc để in trả lại đúng nội hàm tác phẩm muốn thông tin và tâm nguyện của Lưu Quang Vũ. Có thể kể đến một số tác phẩm đăng lại bài thơ theo nguyên gốc là : Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi, NXB Hội nhà văn, 2010;. Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002 ; Lưu Quang Vũ – thơ và đời, NXB Văn hoá – Thông tin, 1999; Thơ Việt Nam 1945-1985, NXB Giáo dục, 1985…

Gần 40 năm trôi qua,“Tiếng Việt” lại lên tiếng trong một tình huống đầy thú vị và thi vị giữa một kỳ thi quốc gia của một bộ môn thuần văn chương. Nhà thơ Xuân Quỳnh đã “tiên tri” được cơ hội trả bài thơ lại đúng nguyên gốc, có điều sự trở lại của nó lại rực rỡ hơn trên quy mô toàn quốc trong một sự kiện quốc gia. Và từ đây, “Tiếng Việt” sẽ vĩnh viễn được trả lại nguyên gốc với vẻ long lanh của nó.