(Đọc tập thơ Phố vợ cũ của Thy Nguyên, NXB Hội nhà văn, 2023)
Đó là câu thơ mở đầu của bài “Phố vợ cũ”, chất chứa bao nỗi niềm, được lấy làm tựa đề cho tập thơ thứ 8, vừa mới “trình làng” của Thy Nguyên-nữ thi sỹ rất có cá tính sáng tạo.
Thoạt tiên, cứ ngỡ đó là câu thơ “thả thính”. Ai ngờ xuyên suốt 47 bài thơ là xuyên thấm nỗi đau đến tận cùng và đa sắc độ của“Cây rau đắng nở hoa vàng”. Những người đàn bà ở nơi Phố vợ cũ, chịu phận tình nát, duyên phai, biết rất rõ tuổi lỡ làng“Phố gối lên sóng tắm ba mươi(…)Tóc người bạc lẫn gối chăn vuông vức”. Cũng rất biết nỗi chua chát bẽ bàng, nỗi trống vắng vật vã và niềm đau tê dại khi xuân sắc tàn phai“Hạnh phúc lỡ độ đường dùng dằng hun hút(…)Đặt căn phòng trong tam giác heo may(…)Mỗi chiếc lá vàng thêu một lần son nhạt / Lối cửa sau gió chuốc gió say mèm”.
Từ nỗi đau đong đầy nội cảm, nhà thơ nhìn cảnh nhìn người, chạm vào tháng năm, ngày giờ, mùa màng, thời tiết và đôi lúc“Tự vấn”tự ngẫm về“Tôi”, thì ở đâu và bao giờ cũng thấy “Em vốc sương ăn vã giấc mơ”, thấy đời như“quán trọ / Ngủ vùi giấc xanh xao / Khi tình người khánh kiệt / Niềm tin lỡ buộc vào(…)Và em từ dạo đó / Lối hanh hao ngập tràn” . Đúng là“Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”(Truyện Kiều). Cho nên vào độ tuổi“Góc thu”, người đàn bà ở“Phố vợ cũ” cũng đã thôi sân si, không còn gì để nói, thấy lòng mình nhẹ tâng“Em đi qua mùa thu không trọng lượng(…)Cái nhìn anh vô ngôn / Xiếc nhớ”. Đó cũng là lúc, em thấy “lì gang tấc”, thấy nhân quả của“một đời nhãn tiền” ở phía bên kia, phía người chủ tâm “thay áo”, tự “đẻ ra nỗi buồn dằng dặc / Đặt tên con là cô đơn”. Cho nên em, giờ cũng“bọc thanh xuân vào mắt”, “vo thơ bỏ ngực”,“cõng cơn khát băng qua sa mạc”. Em tự biết và cũng tự thương mình“Vẫn ước mơ đoạn đời mất cắp / Chảy những ngày suông nhau”.
Nhưng nếu cứ tãi mãi cái nỗi“trơ gan cùng tuế nguyệt”(thơ Hồ Xuân Hương) lên trang giấy, thì khúc ngâm dằng dặc buồn đau xa xót, dù đã thấm vào từng con chữ, cũng chỉ gợi niềm thương cảm đến thế thôi. Nhưng điều tuyệt vời trân trọng toát ra từ nhiều bài, nhiều hình ảnh thơ là vẻ đẹp nhân văn, là sự ngoan cường của người đàn bà“Phố vợ cũ”, “Ai đúng, ai sai, ai cười, ai nhạo / Bưng lời đau về cất nôn nao”. Người ấy đã sống rất vị tha, trước hết là cho đứa con núm ruột của mình. Thương con nên cam chịu,“lặng im chìa tay trói chặt / Lặng im nghe tim đập / Lặng im / nhớ con”. Bản năng làm mẹ thiêng liêng cao cả, đã vượt lên hết thảy nỗi đau và khát khao bản ngã“Chừng như nghe tiếng con gọi cửa / Lại lắp tiếng mình và ngồi dậy tô son”. Người đọc sẽ lặng thầm lăn giọt nước mắt xót thương và khâm phục người mẹ“Đưa con đi thi”, “Tiễn con ở trọ”, làm tròn bổn phận của cả ai kia! Duy có một lần, “Con vào năm học mới / Đóng học phí tối đa”, chắc còn nhiều eo hẹp, nhân còn số máy của chồng, người mẹ muốn “Xin viện trợ gọi là”. Nhưng sau tiếng máy reo, nghe chồng cũ khô khốc “Alo ai đầu dây?”, thì người mẹ giầu tự trọng và nhạy cảm, đã biết phải xử xự thế nào. Mẹ về trong yên lặng, thấy mưa rơi mà như nghe nước mắt của lòng mình. Hai dòng thơ cuối bài“Cũ – Mới” vừa là châm ngôn tự dặn lòng, vừa tâm sự với bao người cùng cảnh “Cái cũ đã cũ đi / Đừng cưới lần nghĩa mới”.
Không chỉ thương con-thương mình, người đàn bà“Phố vợ cũ”còn thấu tận nhân tâm, giầu đức hiếu hạnh và lòng thảo thơm. Bài“Bố ốm”, hai bài“Nhớ mẹ”, đều chan chứa niềm xót thương, hiểu được nỗi âu lo của bậc sinh thành từ khi con bước chân ra ngõ làm dâu con nhà người, đến khi xẻ đàn tan nghé“Con xỏ áo nhầm tay, tiếng à ơi nghẹn thắt(…)Bà sợ cháu trượt trơn theo mẹ lời ru…”Trong nhóm đề tài này, thương quý lắm là bài thơ“Nhớ mẹ chồng”. Ở đây có một người con dâu cũ, luôn lắng nghe và thấu hiểu nỗi nhọc nhằn, khổ đau của mẹ chồng“Con đi ngày ấy thềm rêu / Chăm chăm mót hạt, cời niềm ngõ xưa / Chiều nay nhớ mẹ người xưa / Cứ quanh quẩn khóc…bưng mưa bạn bầu”. Thế mới hay, đó là “Cây rau đắng nở hoa vàng”. Tin rằng, trời xanh không phụ người có tấm lòng tốt!
“Phố vợ cũ” thêm một lần nữa thể hiện cá tính và bản lĩnh, cùng tài hoa nghệ thuật của Thy Nguyên. Ở đó có vẻ đẹp của nỗi đau, lòng nhân ái và giá trị nhân văn cao cả của con người.
Đ.T.H
